مارشال عبدالرشید دوستم، فرمانده سرشناس جنگی و یگانه مارشال افغانستان، بار دیگر در کانون توجهات قرار گرفته است. این بار، نه فقط به عنوان یک سیاست‌مدار تبعیدی یا رهبر حزب جنبش ملی، بلکه به عنوان مهره‌ای احتمالی در یک نبرد تازه برای بازپس‌گیری پایگاه استراتژیک بگرام و حتی فراتر از آن، تمام افغانستان.
اظهارات اخیر بشیر احمد ته‌ینج، عضو ارشد حزب جنبش، به وضوح نشان‌دهنده چرخش تازه‌ای در معادلات سیاسی است: «رویای ترامپ با مارشال دوستم عملی است. تنها آزادی بگرام نه، بلکه آزادی تمام افغانستان ممکن است.»
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور پیشین ایالات متحده، بار دیگر تأکید کرده است که “بگرام باید بازپس گرفته شود.” این موضع‌گیری نه‌تنها یادآور شکست استراتژیک خروج از افغانستان در ۲۰۲۱ است، بلکه می‌تواند جرقه‌ای برای شکل‌گیری ائتلاف‌های تازه در داخل و بیرون از افغانستان باشد.
برخی منابع نزدیک به مارشال دوستم مدعی‌اند که او گزینه‌ای مناسب برای اجرای این هدف است؛ چرا که تجربه عملیاتی و شناخت عمیقی از جغرافیای سیاسی و نظامی شمال افغانستان دارد.
نقش دوستم در توقف انتقال چرخبال‌ها به طالبان
خبرهای تازه حاکی از آن است که مارشال دوستم در جلوگیری از تحویل ده‌ها فروند چرخبال ارتش جمهوریت به طالبان، نقش کلیدی ایفا کرده است. این چرخبال‌ها در اوت ۲۰۲۱، همزمان با سقوط کابل، به ازبیکستان منتقل شده بودند و گزارش‌هایی وجود داشت که دولت ازبیکستان در صدد تحویل آن‌ها به طالبان بود.
اما، بنا بر گفته منابع آگاه، مخالفت شدید مارشال دوستم باعث شد که دولت ازبیکستان از این تصمیم عقب‌نشینی کند. این اقدام می‌تواند نشانه‌ای از ادامه نفوذ و اعتبار مارشال دوستم در میان مقام‌های سیاسی و نظامی آسیای میانه تلقی شود.
کمال نبی‌زاده دوباره در میدان؟
ویدیویی منتشر شده در تیک‌تاک منسوب به راحله دوستم، دختر مارشال، کمال نبی‌زاده را در کنار پدرش نشان می‌دهد. اگرچه تاریخ دقیق این ویدیو مشخص نیست، اما بسیاری آن را مربوط به دور نخست مقاومت علیه طالبان می‌دانند.
برای دیدن ویدیوی مارشال دوستم با کمال نبی زاده همینجا کلیک کنید
نبی‌زاده، یکی از سرمایه‌داران پرنفوذ آسیای میانه، در گذشته نقش مالی و لوژستیکی مهمی در حمایت از دوستم ایفا کرده بود. اکنون پرسش اصلی اینجاست: آیا این رابطه احیا شده؟
با وجود اینکه نبی‌زاده هنوز به این ویدیو واکنشی نشان نداده، انتشار آن در این مقطع زمانی می‌تواند حامل پیام‌های پنهانی باشد.
در گذشته، رابطه مارشال دوستم با تاشکند فراتر از روابط سیاسی بوده و تا سطح همکاری‌های امنیتی نیز پیش رفته است. مخالفت ازبیکستان با تحویل بالگردها به طالبان می‌تواند نشانه‌ای از حمایت پشت‌پرده این کشور از دوستم باشد، به ویژه اگر بخواهد در سناریوی جدید بازگشت به افغانستان نقش‌آفرینی کند.
با توجه به هم‌مرز بودن ازبیکستان با شمال افغانستان، هرگونه تحرک نظامی در این منطقه بدون رضایت یا حمایت حداقلی تاشکند، دشوار به نظر می‌رسد.
اتحاد میان ترامپ، دوستم و سرمایه‌داران منطقه‌ای مانند نبی‌زاده، در ظاهر یک ائتلاف جالب توجه است که می‌تواند برگ تازه‌ای در صفحه سیاسی-نظامی افغانستان باشد. اما چالش‌ها نیز کم نیستند:
مشروعیت بین‌المللی چنین تحرکی
وضعیت پیچیده داخلی افغانستان
عدم اجماع منطقه‌ای در قبال طالبان
ریسک بالای تقابل مستقیم با طالبان
در نهایت، اگر مارشال دوستم تصمیم به ورود مجدد به میدان بگیرد، بدون شک بازیگر کلیدی خواهد بود؛ اما اینکه آیا او همچنان از حمایت نخبگان مالی منطقه‌ای مانند نبی‌زاده و چراغ سبز ازبیکستان برخوردار است یا نه، سؤالی است که پاسخ آن آینده را روشن‌تر خواهد کرد.
